توسعه گردشگری چه آثار اقتصادی ،زیست محیطی واجتماعی برای کشورها دارد؟
اسکندر عبادتی
امروزه گردشگری به عنوان یکی از صنعت های پیشرو در قرن حاضر مورد توجه تمامی کشورها, بویژه کشورهای در حال توسعه قرار گرفته و رونق آن تاثیرات مثبت و منفی در زمینه های اجتماعی, اقتصادی و زیست محیطی بر کشورها و ساکنان آن داشته است.
گردشگری یک فعالیت اقتصادی است. این صنعت می‌تواند نقش اساسی در حصول دستیابی به توازنی بین مصرف، پس انداز و سرمایه گذاری ایفا کند. جهانگردی مبع خوبی برای درآمدهای دولت است. علاوه بر درآمدهای مالیاتی عادی گردشگری می تواند از طریق وضع مالیات‌هایی نظیر مالیات اقامت و مالیات فرودگاهی درآمد ایجاد کند. در این نوشتار با آثار مثبت این صنعت در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، زیست محیطی و ایجاد اشتغال و درآمدزایی آشنا می‌شوید. فرصت‌های شغلی مستقیم و غیر مستقیمی که از طریق صنعت گردشگری برای افراد ایجاد می‌شود در این مطلب مورد توجه قرار می‌گیرد.
آثار مثبت گردشگری
به طور کلی آثار مثبت گردشگری را می توان در چند بند خلاصه کرد:
ایجاد فرصت‌های شغلی جدید
-افزایش مالیات و پول‌هایی که نصیب دولت می شود.
-مطرح شدن جامعه و در نتیجه ایجاد فرصت‌های بیشتر برای توسعه و پیشرفت
-بهبود ساختارهای زیربنایی و تشکیلات اصولی منطقه
-افزایش منابع مالی به منظور حفظ آثار فرهنگی و طبیعی
-توسعه صنایع دستی، بومی و محلی
گردشگری چه آثار مثبت اقتصادی دارد؟
ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، ارزآوری، ارتقای سطح زندگی مردم، فروش خدمات و کسب درآمد از جمله مزایای مساقیم حاصل از گردشگری است. از مزایای غیر مستقیم آن فعالیت‌های ساختمانی، صنایع دستی و هنری، کشاورزی، باغداری، ماهیگیری، خدمات و کالاهای مصرفی، توسعه و بهبود تجهیزات زیربنایی مانند جاده‌ها، خطوط ارتباطی و سیستم‌های حمل و نقل نام برد.
این صنعت بر اشتغال تاثیر شدیدی می‌گذارد. ورود گردشگر مساوی است با تقاضا برای مکان، غذا، جابجایی اقلام خریداری شده جابجایی در سطح شهر یا منطقه، کسب اطلاعات، عکاسی، خرید سوغات و غیره این مسائل موجب افزایش افرادی خواهند شد که در این حوزه مشغول به کار می‌شوند.
گردشگری و اشتغال
گردشگری مولد شغل‌های بسیاری در جامعه خواهد بود. با گذشت زمان بر تنوع شاخه‌های مرتبط و شغل‌های گردشگری نیز افزوده می‌شود و امروزه طیف وسیعی از شغل‌های گوناگون را به خود اختصاص داده است. بالطبع اروپا و آمریکای شمالی بیشترین آمار شاغلان در بخش گردشگری را به خود اختصاص داده است. این درآمد کلان و گسترش حضور گردشگران در این مناطق به راحتی بدست نیامده است بلکه علل و عوامل موجب افزایش گردشگران و به دنبال آن رشد فعالیت‌های گردشگری شده است.
برخی شرکت‌ها به طور مستقیم با گردشگری در ارتباطند و اشتغالزایی می کنند نظیر هتل‌ها، کارکنان و رستوران‌ها، و خدمات غذایی، شرکت‌های هواپیمایی، شرکت‌های کشتیرانی، آژانس‌های مسافرتی، شرکت‌های حمل و نقل زمینی، شرکت‌های ریلی، کارکنان مراکز تفریحی و غیره. شرکت‌هایی هم وجود دارند که به صورت غیرمستقیم اشتغالزایی می‌کنند مانند آن دسته شرکت‌ها و افرادی که ملزومات و منابع لازم را برای هتل‌ها، رستوران‌ها، مراکز تفریحی و غیره فراهم می‌آورند. براساس گزارش انجمن جهانی مسافرت و گردشگری سازمان مستقر در بروکسل، در ازای هر یک میلیون دلار درآمد تولید شده در این صنعت، 2000 شغل جدید ایجاد می‌شود. اشتغال ایجاد شده توسط گردشگری بر سه نوع است:
-اشتغال مستقیم: اشخاصی که در موسسات مرتبط با گردشگری کار می‌کنند از قبیل هتل‌ها، رستوران‌ها، فروشگاه‌های توریستی و آژانس‌های سیر و سفر
-اشتغال غیرمستقیم: مشاغل ایجاد شده در بخش‌های عرضه از قبیل کشاورزی، شیلات، و صنایع.
-اشتغال القایی: اشخاصی که از طریق خرج کردن درآمدی که شاغلان مستقیم و غیرمستقیم کسب کرده‌اند، حمایت می‌شوند.
سهم بالایی از اشتغال در این بخش به صورت غیر رسمی است و کارفرمایان ترجیح می‌دهند که کارکنان را به شکل غیر رسمی استخدام کنند، به همین منظور دستمزدها عموماً در این بخش نسبت به بخش‌های دیگر پایین است و جریان شغلی یا تعداد افرادی که وارد این بخش می‌شوند و یا از این بخش خارج می‌شوند بالاست و لذا فرصت‌های شغلی که در این بخش وجود دارد عمدتاً موقتی است. البته مهمترین دلیل برای جریان شغلی بالا در این بخش عدم امنیت شغلی در این بخش است.
براساس تحقیقات انجام شده با ورود هر 10 گردشگر به کشور 1 شغل مستقیم و 2.5 شغل غیرمستقیم ایجاد می‌شود. براساس آمارهای دولتی در حال حاضر 1800000 نفر در بخش گردشگری ایران مشغول به کار هستند. یعنی 8.7 درصد از مجموع شاغلین یا به عبارتی از هر 11.5 نفر، یک نفر در این بخش مشغولند/ در حالی که بنا بر آخرین گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری، سهم اقتصاد گردشگری در ایجاد اشتغال طی سال 2010 برابر 7.4 درصد از کل مشاغل کشور بوده است به گونه‌ای که صنعت گردشگری موجب ایجاد یک میلیون و 610 هزار شغل در کشور شده است. از این تعداد 594 هزار شغل به طور مستقیم با فرایند گردشگری در ارتباطند. آمار جهانی بیانگر آن است که 310 میلیون نفر در حوزه گردشگری مشغول به کار هستند. براساس آخرین آمار شورای جهانی سفر و گردشگری، در حال حاضر 12.3 شغل در سراسر دنیا یک شغل مربوط به صنعت جهانگردی است.
تاثیر درآمدی گردشگری
مزایا یا سود اقتصادی صنعت جهانگردی را به طور مستقیم و غیرمستقیم طبقه بندی می‌شود. منظور از مزایای مستقیم پولی است که مسافران و گردشگران مستقیماً صرف خرید کالاها و خدمات می‌کنند و سازمان‌های ارائه کننده محصولات و خدمات این پول‌ها را دریافت می‌کنند. منافع غیر مستقیم از طریق گردش وجوهی بدست می‌آید که مسافر یا گردشگر در مقصد خرج می‌کند و این پول‌ها در سیستم اقتصاد محل به جریان می‌افتد. مقداری از درآمدهای اضافی، از محل پول‌هایی که مسافران و گردشگران خرج می‌کنند نشت می‌کند. مقصود از نشت فرایندی است که طی آن پول‌هایی که از گردشگران دریافت می‌شود از سیستم اقتصادی مقصد مسافران خارج می‌شوند. منافع اقتصادی ناشی از گردشگری شامل کل دریافتی‌های دلاری، حقوق و دستمزد، مشاغل ایجاد شده، مشاغل ایجاد شده، درآمدهای مالیاتی و استقرار نهادهای جدید می‌شود.
آثار مثبت اجتماعی و فرهنگی گردشگری
این صنع با شناسایی فرهنگ‌های خاص و ترویج آنها می‌تواند موجب افزایش آگاهی‌های مردم نسبت به سنت‌های بومی و محلی شود. گردشگری میراث فرهنگی یک منطقه را حفظ می‌کند تا با یادبودها و الگوهای فرهنگی و سنتی یک جامعه از نظر اقتصادی نیز توجیه پذیر شود. گردشگری می‌تواند هنرهای مردمی، سنت‌ها، آداب و رسوم کهن را احیا کند و نسبت به حفظ آنها ایجاد علاقه و انگیزه نماید.
تاثیرات مثبت اجتماعی صنعت گردشگری عبارتست از:
-بهبود کیفیت زندگی
-افزایش امکانات تفریحی و سرگرمی
-بهبود کیفیت خدمات شهری
-بهبود کیفیت خدمات عمومی از جمله بهداشت، پلیس و غیره.
گردشگری فرهنگ جوامع میزبان را به سایر جوامع و فرهنگ‌ها معرفی می‌کند. گردشگری بر افراد، خانواده و جامعه اثر می‌گذارد.
تاثیرات مثبت زیست محیطی صنعت گردشگری
-حضور گردشگر موجب حفظ و نگهداری گونه های خاص گیاهی و جانوری که در معرض انقراض قرار دارند می‌شوند.
-گردشگری فعالیت گروههای ذینفع طرفدار محیط را در پی دارد و موجب گسترش مطالعات در زمینه محیط می‌شود.
-گردشگری موجب شناسایی هر چه بیشتر یک محیط و جانوران آن می‌شود.
-توجه محققان بر منابع خاص طبیعی شامل جنگل‌ها، سواحل، کوه‌ها و دریاها را بیشتر می‌کند.
-گردشگری می‌تواند رفتار مردم منطقه را در جه حفظ هر چه بهتر محیط زیست تغییر دهد.