انواع کسب وکار
اسکندر عبادتی
امروزه، جهان اقتصاد، افراد را با موقعیت‌های شغلی متنوعی روبرو ساخته که گاها “انتخاب بهترین و مناسب‌ترین گزینه برای فعالیت تجاری را قدری دشوار می‌سازد. به طور مثال لازم است که پیش از هر انتخابی، از خود سوال کنید که چه هدفی از کسب و کار خود دارید؟ آیا مایلید محصول و خدماتی قابل لمس تولید کرده و در اختیار بازار هدف قرار دهید؟ یا شاید از ماجراجویی‌های عرصه تولید دل خوشی ندارید و دوست دارید در حوزه خرید و فروش فعالیت کنید. همچنین ممکن است صرفا” ارائه خدماتی چون خدمات آموزشی، ورزشی، هنری و … برایتان کافی باشد و نیاز شغلی شما را اغنا نماید.
معمولاً کسب و کار در شکل خصوصی آن نمود پیدا می‌کند که تلاش دارد بر سود بیشتر یا فروش بیشتر تمرکز کند و سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص دهد. اما در شکل دولتی آن بیشتر مشارکت تعداد بیشتری از افراد جامعه اهمیت دارد.
به‌طور خلاصه سه روش برای شروع یک کسب و کار وجود دارد:
- راه اندازی کسب و کار از صفر
- خرید کسب و کار موجود از شخص دیگر
- نمایندگی یا فرانچایز (فرانشیز)
- مدیریت فرایند کسب و کار
فرنچایز
یک فرنچایز از مک‌دونالد.
فرنچایز انگلیسی(franchise) یا حق امتیاز که با نام‌های فرداد، برترانه یا فرانشیز نیز شناخته می‌شوند گونه‌ای از کسب و کار است که بر پایه آن به یک شرکت اختیارداده می‌شود که تولیدات یا فراورده‌های شرکت دیگر را بفروشد و در برابر آن مبلغی دریافت کند که به این مبلغ، مبلغ فرنچایز می‌گویند.
فرانشیز یک شبکه ارتباطی میان کسب و کارهای مستقل کوچک است که به هر یک از این کسب و کارهای کوچک اجازه می‌دهد که تحت یک نام بازرگانی مشترک و یک هویت فعالیت کنند و همگی از یک متد موفق (که پیشتر آزمایش شده) و بازاریابی مشترک بهره‌گیری کنند. در عمل فرانشیز یک راهبرد کسب و کار برای جذب و نگهداری مشتری است. یک سیستم بازاریابی است که هدف آن ایجاد یک تصویر دربارهٔ فراورده‌ها یا خدمات یک شرکت در ذهن مشتری می‌باشد. روشی برای تعریف فراورده‌ها یا خدمات است به گونه‌ای که نیازهای مشتری را برآورده کند.
تعریف فرنچایز
کسب و کارهای کوچکی که تحت شبکه ارتباطی فرنچایز با یکدیگر و به‌طور مشترک به فعالیت خواهند پرداخت را «کسب و کارهای تحت پوشش» و شرکتی را که وظیفه آن برقراری این شبکه و ارائه متدهای موفق از قبل آزمایش شده به کسب و کارهای تحت پوشش می‌باشد، «هماهنگ‌کننده» می‌نامند.
واگذاری فرنچایز چگونه صورت می‌گیرد؟
اجازه دهید ابتدا با یک مثال شروع کنیم، فرض کنید شما مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان پول راکد در اختیار داشته و امکان اجاره مغازه در یکی از نقاط مناسب شهر خود را دارا باشید. شما پس از بررسی گزینه‌های مختلف سرمایه‌گذاری، قید راه‌اندازی کسب و کار خود را زده و می‌خواهید فرنچایز شرکت A را تهیه کنید.
شرکت A به شما می‌گوید که با پرداخت مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان، کلیه فعالیت‌های مورد نیاز راه‌اندازی شعبه را در یک ماه از جمله:
- طراحی و پیاده‌سازی دکور متناسب با شعبه‌های دیگر
- خریداری و نصب تجهیزات مورد نیاز کسب و کار (مانند تجهیزات آشپزخانه برای یک رستوران)
- نصب و راه‌اندازی سیستم‌های فناوری اطلاعات مورد نیاز (مانند سرور، دوربین و...)
- نصب و راه‌اندازی سیستم‌های حسابداری و اداری مورد نیاز
- نصب تابلوی سر در با برند شرکت A
- دستورالعمل‌های کامل و دقیق چگونه تهیه یا فروش محصول
را همزمان با اینکه شما در این یک ماه آموزش‌های مورد نیاز کسب و کار را در محل شرکت A می‌بینید انجام داده و در انتها شما به عنوان صاحب کسب و کار وارد شعبه خود شوید.
البته شرکت A پس از راه‌اندازی شعبه شما اقدام به بازرسی‌های دوره‌ای کرده تا از کیفیت خدمات ارائه شده به مشتریان مطمئن باشد و در ازای آن بنا به توافقات اولیه، درصد کمی از فروش را به صورت ماهانه از شما دریافت می‌کند (تحت عنوان Royalty Fee).
بسته به میزان قدرت برند، شما از روز اول مشتریانی دارید که شما را به خوبی می‌شناسند و کیفیت ارائه شده توسط شما را تأیید می‌کنند.
اجازه دهید مثال‌هایی از سطح کشورهای دیگر بزنیم:
شناخته شده‌ترین شرکتی که اقدام به فروش حق امتیاز کسب و کار خود می‌کند، شرکت مک دونالد می‌باشد. بر اساس گزارش سال ۲۰۱۶ اداره بورس و اوراق بهادار آمریکا، مک دونالد حدود ۳۷۰۰۰ شعبه در سرتاسر جهان دارد که به بیش از ۷۰ میلیون نفر در سراسر جهان روزانه غذا می‌فروشد. جالب است بدانید برای اینکه بتوانید حق امتیاز مک دونالد را خریداری کنید باید از دانشگاه این شرکت مدرک همبرگر داشته باشید! فرض کنید این شرکت فردا اقدام به تأسیس یک شعبه در ایران کرد؛ بدون شک بدون هیچ‌گونه تبلیغی از همان روز افتتاحیه مشتریانی برای آن وجود داشته و صاحب فرنچایز دغدغه‌ای بابت مشتری نخواهد داشت.
هیچ‌کدام از ارقام بالا بدون استفاده کردن از مدل فرنچایز برای مک دونالد امکان‌پذیر نمی‌بود. حتی مدیریت همزمان ۱۰ شعبه‌ای که متعلق به یک فرد می‌باشد، جدا از فعالیت‌های بی‌پایان روزانه، نیازمند سرمایه‌گذاری عظیمی می‌باشد.
فرنچایز برای شرکت واگذارکننده آن این خاصیت را دارد که مسئولیت‌های اداره یک شعبه را بین خود و واگذاردهنده تقسیم کرده و مسئولیت فعالیت‌های روزانه را صاحب شعبه واگذار کرده و خود فعالیت‌های پشتیبانی و کنترل کیفی اصلی را بر عهده می‌گیرد.